تحول دیجیتال، اینترنت اشیا

بررسی تاثیر اینترنت اشیا بر تحول دیجیتال

محسن سمسارپور

مقدمه

در عصر دیجیتال، فناوری‌های نوظهور نقش کلیدی در تغییرات بنیادین کسب‌وکارها و زندگی روزمره دارند. یکی از این فناوری‌ها، اینترنت اشیا (IoT) است که با اتصال دستگاه‌ها، سیستم‌ها و افراد به یکدیگر، امکان جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها را فراهم می‌کند. این مقاله به بررسی تاثیر اینترنت اشیا بر تحول دیجیتال می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این فناوری می‌تواند فرآیندهای کسب‌وکار را بهبود بخشد و فرصت‌های جدیدی ایجاد کند.

اینترنت اشیا چیست؟

اینترنت اشیا به شبکه‌ای از دستگاه‌های فیزیکی، ماشین‌ها، ساختمان‌ها و اشیاء اشاره دارد که با استفاده از حسگرها، نرم‌افزارها و ارتباطات شبکه‌ای به یکدیگر متصل شده‌اند. این دستگاه‌ها قادرند داده‌ها را جمع‌آوری کرده، پردازش کنند و اطلاعات را به اشتراک بگذارند. به عنوان مثال، حسگرهای دما در یک خانه هوشمند، داده‌های محیطی را ثبت و به سیستم مرکزی ارسال می‌کنند تا تنظیمات را بهینه‌سازی کند.

با استفاده از اینترنت اشیا می‌توان گفت هر چیزی که فکرش را کنید می‌تواند به اینترنت متصل شود و به این ترتیب هر شی می‌تواند جزیی از یک شبکه اینترنتی بزرگ باشد که بتواند جزییاتی را برای سیستم مرکزی ارسال کند. به  این ترتیب می‌توان گفت همه چیز به هم متصل است.

نقش اینترنت اشیا در تحول دیجیتال

اینترنت اشیا نقش بسیار مهم و حیاتی در تحول دیجیتال دارد. در واقع داده‌ها که جریان اصلی حیات تحول دیجیتال هستند می‌توانند توسط اینترنت اشیا جمع‌آوری و ذخیره شوند. البته اینترنت اشیا در بخش‌های متنوعی در تحول دیجیتال نقش دارد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین موارد آن می‌پردازیم.

• جمع‌آوری داده‌ها در حجم بالا و با دقت بالا: اینترنت اشیا با استفاده از حسگرها و دستگاه‌های متصل، حجم عظیمی از داده‌های واقعی را در زمان واقعی جمع‌آوری می‌کند. این داده‌ها شامل اطلاعات محیطی (مانند دما، رطوبت)، داده‌های عملکردی دستگاه‌ها (مانند مصرف انرژی) یا داده‌های رفتاری کاربران (مانند الگوهای استفاده از خدمات) است. سازمان‌ها با تحلیل این داده‌ها می‌توانند:
  • مشکلات را پیش‌بینی کنند: به عنوان مثال، حسگرهای صنعتی می‌توانند خرابی احتمالی تجهیزات را تشخیص دهند و تعمیرات پیشگیرانه را برنامه‌ریزی کنند.
  • تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه بگیرند: داده‌های IoT به شرکت‌ها کمک می‌کند تا استراتژی‌های بازاریابی یا تولید خود را بر اساس نیازهای واقعی مشتریان تنظیم کنند.
•  بهبود تجربه مشتری: اینترنت اشیا با ارائه خدمات شخصی‌سازی شده، تجربه کاربر را به سطح جدیدی ارتقا می‌دهد. به عنوان مثال:
  • دستگاه‌های هوشمند خانگی: ترموستات‌های هوشمند مانند Nest که با یادگیری الگوهای استفاده از کاربر، دمای خانه را به صورت خودکار تنظیم می‌کند.
  • خدمات بهداشتی: پایش سلامت از راه دور با استفاده از حسگرهای پوشیدنی (مانند ساعت‌های هوشمند) که داده‌های قلب و فعالیت فیزیکی را رصد می‌کنند.
  • تجارت الکترونیک: سیستم‌های ردیابی موجودی انبار که با هشدار به مشتریان در مورد موجودی کالا، تجربه خرید را بهبود می‌بخشند.
• اتوماسیون و افزایش بهره‌وری: اینترنت اشیا با اتوماسیون فرآیندها، هزینه‌ها را کاهش داده و کارایی سازمان‌ها را افزایش می‌دهد. موارد کاربردی عبارتند از:
  • مدیریت انرژی: حسگرهای هوشمند در ساختمان‌ها که مصرف انرژی را بهینه‌سازی می‌کنند.
  • تولید صنعتی: خطوط تولید هوشمند که با تشخیص خطا، فرآیند را متوقف یا تنظیم می‌کنند.
  • کشاورزی هوشمند: سیستم‌های آب‌یاری خودکار که با تحلیل داده‌های خاک و هوا، مصرف آب را بهینه‌سازی می‌کنند.
• ایجاد مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه: اینترنت اشیا امکان طراحی مدل‌های کسب‌وکار جدید را فراهم می‌کند. برای مثال:
  • خدمات مبتنی بر اشتراک: شرکت‌هایی مانند Zipcar که با استفاده از IoT، خودروهای اشتراکی را مدیریت می‌کنند.
  • پرداخت مبتنی بر استفاده: ارائه خدمات بر اساس مصرف واقعی (مانند محاسبه هزینه انرژی بر اساس داده‌های حسگرها).
  • محصولات هوشمند: دستگاه‌هایی مانند Amazon Echo که با تعامل صوتی، نیازهای کاربر را برآورده می‌کنند.
• افزایش امنیت و مدیریت ریسک: اینترنت اشیابا ارائه سیستم‌های نظارت هوشمند، امنیت را تقویت می‌کند. به عنوان مثال:
  • سیستم‌های امنیتی خانگی: دوربین‌های هوشمند که با تشخیص حرکت غیرعادی، هشدار می‌دهند. در بسیاری از موارد برای جلوگیری از دزدی از خانه این روش می‌تواند بسیار کارآمد باشد.
  • مدیریت ریسک در صنعت: حسگرهای ایمنی که در محیط‌های خطرناک (مانند معادن)، خطرات را شناسایی می‌کنند. متاسفانه در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر حوادث معدن هر ساله جان بسیاری از افراد را می‌گیرد که با مدیریت درست در این زمینه می‌توان از حوادث بسیاری جلوگیری کرد.

چالش‌های استفاده از اینترنت اشیا در تحول دیجیتال

اگر چه اینترنت اشیا می‌تواند کمک شایانی به تحول دیجیتال داشته باشد اما باید موارد چالش برانگیر در این حوزه را هم مد نظر قرار داد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین چالش‌های موجود در بحث استفاده از اینترنت اشیا در تحول دیجیتال می‌پردازیم.

• مسائل امنیتی

اتصال دستگاه‌های متعدد به شبکه، خطر نفوذ سایبری را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، هک دوربین‌های هوشمند یا حسگرهای صنعتی می‌تواند به سرقت داده یا خرابی سیستم ختم شود. در واقع اگر چه این سیستم‌ها به کمک صنایع آماده‌اند اما در صورت هک شدن می‌تواند آسیب‌هایی را نیز به همراه داشته باشد.

• هزینه بالا

راه‌اندازی زیرساخت‌های IoT (مانند حسگرها، سرورها و نرم‌افزارهای تحلیل داده) برای سازمان‌های کوچک یا متوسط ممکن است گران باشد. البته به طور معمول هزینه اولیه راه‌اندازی اینترنت اشیا بسیار بیشتر از هزینه نگهداری آن است. در واقع اگر شرکت‌ها یا سازمان‌ها بتوانند هزینه‌های اولیه را به نحوی تامین کنند به احتمال زیاد در طول مدت زمان استفاده از اینترنت اشیا نیاز به هزینه‌کرد زیاد نخواهد بود.

• نیاز به تخصص

پیاده‌سازی موفق IoT نیازمند تیم‌هایی با تخصص در حوزه‌های مهندسی داده، امنیت سایبری و توسعه نرم‌افزار است. در صورتی که تیم‌ها دارای تخصص کافی نباشند ممکن است خروجی پروژه‌های اینترنت اشیا مناسب نبوده و همین مسئله بر خروجی پروژه‌های تحول دیجیتال به طور مستقیم تاثیرگذار خواهد بود.

• استانداردسازی

عدم وجود استانداردهای یکسان برای ارتباط بین دستگاه‌های مختلف، همکاری بین شرکت‌ها را محدود می‌کند. یکی از مسائل مهمی که در بحث اینترنت اشیا وجود دارد عدم وجود استاندارد یکسان است. هر کشور، سازمان یا شرکتی با استاندارد مد نظر خود محصولات اینترنت اشیا (شامل حس‌گرها، سیستم‌های مدیریت داده و سیستم‌های نرم‌افزاری) را تولید و عرضه می‌کند و این مسئله در بسیاری از موارد موجب شده که ارتباط بین دستگاه‌ها و سیستم‌های نرم‌افزای تولید شده توسط تولید‌کنندگان متنوع سخت و پیچیده شود.

نتیجه‌گیری

اینترنت اشیا به عنوان یک فناوری کلیدی، تحول دیجیتال را با ارائه داده‌های دقیق، اتوماسیون فرآیندها و ایجاد مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه پیش می‌برد. سازمان‌هایی که از این فناوری استفاده کنند، نه تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهند، بلکه تجربه کاربر را نیز ارتقا می‌بخشند. با وجود چالش‌هایی مانند امنیت و هزینه اولیه به نسبت بالا، پتانسیل IoT برای تغییرات بنیادین در جهان دیجیتال غیرقابل انکار است.

Resources

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8399212

https://pecb.com/article/how-the-internet-of-things-impacts-digital-transformation

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7417898

https://magazine.wharton.upenn.edu/digital/internet-of-things-the-key-to-digital-transformation