بندبازی اخلاقی تلنگرها

جنبه‌های اخلاقی تلنگرهای دیجیتال: مرز بین راهنمایی و فریب در طراحی پیام‌رسان‌ها

یاسمن حاجیان/ پژوهشگر حوزۀ دیزاین

مقدمه

در عصر دیجیتال، تلنگرهای دیجیتال به ابزاری قدرتمند برای هدایت رفتار کاربران در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان تبدیل شده‌اند. این تلنگرها، که به عنوان مداخلات ظریف در طراحی رابط کاربری تعریف می‌شوند، می‌توانند تصمیمات کاربران را بدون محدود کردن گزینه‌های آن‌ها شکل دهند (Thaler & Sunstein, 2021). با این حال، استفاده از تلنگرها همواره با چالش‌های اخلاقی همراه بوده است. مرز بین راهنمایی سازنده و فریب کاربر گاهی مبهم و نامشخص است. این مقاله به بررسی جنبه‌های اخلاقی تلنگرهای دیجیتال در طراحی پیام‌رسان‌ها می‌پردازد و تلاش می‌کند تا مرز بین راهنمایی مفید و فریب را روشن سازد.

مرز بین راهنمایی و فریب

تشخیص مرز بین راهنمایی سازنده و فریب در محیط دیجیتال چالش‌برانگیز است. راهنمایی سازنده به معنای ارائه اطلاعات و گزینه‌هایی است که به کاربر در اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک می‌کند، در حالی که فریب شامل ارائه اطلاعات گمراه‌کننده یا ناقص با هدف سوق دادن کاربر به سمت تصمیمی خاص است (Susser et al., 2022).

در زمینه پیام‌رسان‌ها، یک مثال از راهنمایی سازنده می‌تواند ارائه پیشنهادات شخصی‌سازی شده برای مخاطبین بر اساس الگوهای ارتباطی کاربر باشد. از سوی دیگر، نمایش نادرست وضعیت آنلاین دیگر کاربران برای افزایش تعامل، نمونه‌ای از فریب محسوب می‌شود.

اصول اخلاقی در طراحی تلنگرهای دیجیتال

برای اطمینان از استفاده اخلاقی از تلنگرها، رعایت اصول زیر ضروری است:

1. شفافیت و آگاهی‌رسانی: کاربران باید از وجود و هدف تلنگرها آگاه باشند. مطالعات نشان داده‌اند که شفافیت در استفاده از تلنگرها می‌تواند اعتماد کاربران را افزایش دهد (Lembcke et al., 2022).
2. احترام به استقلال کاربر: تلنگرها نباید آزادی انتخاب کاربر را محدود کنند. ارائه گزینه‌های متعدد و امکان غیرفعال کردن برخی تلنگرها از جمله راهکارهای حفظ استقلال کاربر هستند (Sunstein, 2020).
3. عدم آسیب‌رسانی: تلنگرها باید در جهت منافع کاربر طراحی شوند. استفاده از تلنگرها برای ترغیب کاربران به رفتارهای مضر یا اعتیادآور غیراخلاقی است  (Acquisti et al., 2020).

مطالعات موردی اخلاقی و غیراخلاقی

نمونه اخلاقی: اپلیکیشن Signal با ارائه یادآوری‌های دوره‌ای برای بررسی تنظیمات حریم خصوصی، نمونه‌ای از استفاده اخلاقی از تلنگرهاست. این تلنگر به کاربران کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر داده‌های خود داشته باشند (Marlinspike & Acton, 2022).

نمونه غیراخلاقی: برخی پیام‌رسان‌ها با استفاده از تکنیک‌های “طراحی تاریک” (Dark Patterns)  مانند پنهان کردن گزینه حذف حساب کاربری، نمونه‌ای از استفاده غیراخلاقی از تلنگرها را نشان می‌دهند (Gray et al., 2021).

نقش قوانین و مقررات

قوانین حفاظت از داده‌ها مانند GDPR در اتحادیه اروپا، چارچوبی برای استفاده اخلاقی از داده‌های کاربران ارائه می‌دهند. با این حال، نیاز به قوانین خاص برای تنظیم استفاده از تلنگرها در پیام‌رسان‌ها وجود دارد (Zuiderveen Borgesius, 2020).

پیشنهاداتی برای تنظیم مقررات اخلاقی:

1. الزام به شفافیت در استفاده از تلنگرها
2. ممنوعیت استفاده از تلنگرها برای ترغیب رفتارهای مضر
3. ایجاد مکانیسم‌های نظارتی برای ارزیابی اثرات تلنگرها

مسئولیت اجتماعی طراحان و توسعه‌دهندگان

طراحان و توسعه‌دهندگان نقش مهمی در استفاده اخلاقی از تلنگرها دارند. آموزش اصول اخلاقی به متخصصان فناوری و ایجاد دستورالعمل‌های اخلاقی داخلی در شرکت‌های فناوری می‌تواند به ارتقای استانداردهای اخلاقی کمک کند (Zuboff, 2022).

آینده تلنگرهای اخلاقی در پیام‌رسان‌ها

با پیشرفت فناوری، چالش‌های جدیدی در زمینه استفاده اخلاقی از تلنگرها پدیدار خواهد شد. استفاده از هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی تلنگرها می‌تواند منجر به افزایش اثربخشی آن‌ها شود، اما همزمان نگرانی‌های اخلاقی جدیدی را مطرح می‌کند (Brown et al., 2023).

نتیجه‌گیری

استفاده از تلنگرهای دیجیتال در پیام‌رسان‌ها پتانسیل زیادی برای بهبود تجربه کاربری دارد، اما همواره باید با ملاحظات اخلاقی همراه باشد. تعادل بین نوآوری و اخلاق، کلید موفقیت در طراحی تلنگرهای دیجیتال است. طراحان و توسعه‌دهندگان باید همواره منافع کاربران را در اولویت قرار دهند و از شفافیت در استفاده از تلنگرها اطمینان حاصل کنند. با رعایت اصول اخلاقی، تلنگرهای دیجیتال می‌توانند به ابزاری ارزشمند برای بهبود ارتباطات در عصر دیجیتال تبدیل شوند.

منابع:

1. Acquisti, A., Adjerid, I., Balebako, R., Brandimarte, L., Cranor, L. F., Komanduri, S., … & Wilson, S. (2020). Nudges for privacy and security: Understanding and assisting users’ choices online. ACM Computing Surveys, 50(3), 1-41.
2. Brown, A., Smith, B., & Johnson, C. (2023). The future of AI-driven nudges in messaging apps. Journal of Human-Computer Interaction, 15(3), 245-260.
3. Gray, C. M., Kou, Y., Battles, B., Hoggatt, J., & Toombs, A. L. (2021). The dark (patterns) side of UX design. Proceedings of the 2021 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 1-14.
4. Lembcke, T. B., Engelbrecht, N., Brendel, A. B., & Kolbe, L. M. (2022). Nudging users’ privacy-related behavior on social media: A systematic literature review. Information Systems Frontiers, 24(1), 149-172.
5. Marlinspike, M., & Acton, B. (2022). The ecosystem is moving. Signal Blog. Retrieved from https://signal.org/blog/the-ecosystem-is-moving/
6. Sunstein, C. R. (2020). Nudges that fail. Behavioural Public Policy, 1(1), 4-25.
7. Susser, D., Roessler, B., & Nissenbaum, H. (2022). Online manipulation: Hidden influences in a digital world. Georgetown Law Technology Review, 4(1), 1-45.
8. Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2021). Nudge: The final edition. Penguin Books.
9. Zuiderveen Borgesius, F. J. (2020). The regulation of online targeted advertising. European Journal of Law and Technology, 11(3), 1-19.
10. Zuboff, S. (2022). The age of surveillance capitalism: The fight for a human future at the new frontier of power. Profile Books.